Verwijdering van onrechtmatige online content: verschillende oplossingsrichtingen voor een complex probleem
Voor mensen die geconfronteerd worden met onrechtmatige content op het internet is het moeilijk om deze snel verwijderd te krijgen. Dat vormt een maatschappelijk probleem waarvoor geen simpele juridische oplossing bestaat. Wel zijn diverse scenario’s denkbaar voor aanpassing en verbetering van bestaande voorzieningen op dit gebied, blijkt uit onderzoek van het Instituut voor Informatierecht (Universiteit van Amsterdam) in opdracht van het WODC.
15%
Dat percentage van de Nederlanders heeft direct of indirect ervaring met schadelijke, en mogelijk onrechtmatige, content die hen persoonlijk raakt, zoals bedreigingen, privacy-inbreuken en wraakporno. Daarvan overweegt slechts 1,4 procent juridische stappen te zetten. Wie dergelijke content verwijderd wil krijgen, loopt tegen een aantal mogelijke struikelblokken aan. Degene die de content heeft geplaatst kan onvindbaar zijn of de betrokken website geeft geen gehoor, terwijl juridische procedures complex en kostbaar kunnen zijn. Dit wordt breed gezien als een maatschappelijk probleem, met name vanwege de snelheid en grote schaal waarop schadelijke content verspreid kan worden. De snelheid van verwijdering is dus een belangrijke factor. Door de grote diversiteit aan typen content, betrokken internetdiensten en soorten schade is er echter niet één alomvattende oplossing.
Lees het volledige rapport: Voorziening voor verzoeken tot snelle verwijdering van onrechtmatige online content.
Verschillende routes
Het uitgevoerde onderzoek laat zien dat er enerzijds routes bestaan die relatief snel, laagdrempelig en schaalbaar zijn (zoals een melding bij een internetdienst zelf), en anderzijds procedures die optimale rechtsstatelijke waarborgen bieden (zoals een proces bij de civiele rechter). Een combinatie van al deze kwaliteiten in één voorziening is echter uitgesloten. Zo is de onrechtmatigheid van een bepaalde uitlating niet in alle gevallen eenvoudig vast te stellen, en moet de vrijheid van meningsuiting ook beschermd worden, dus kan content niet zomaar verwijderd worden. Wel is het volgens de onderzoekers mogelijk om knelpunten weg te nemen of af te zwakken door bestaande voorzieningen aan te passen en te verbeteren.
Oplossingsrichtingen
Een veelbelovende oplossingsrichting is het verder normeren van klachtenprocedures van internetdiensten zelf. Daarnaast kan, als stok achter de deur, geëxperimenteerd worden met een toegankelijke civiele procedure voor zeer spoedeisende zaken waarin de rechter snel uitspraak kan doen. Ook kan de informatievoorziening aan benadeelden verbeterd worden, waarin een actieve rol voor de overheid is weggelegd. “Het betreft specialistische problematiek, wat het belang van goede bewegwijzering voor benadeelden onderstreept”, aldus Anna van Duin, universitair docent civiel procesrecht aan de UvA en een van de betrokken onderzoekers. De onderzoekers stellen daarom dat veel winst valt te behalen met het inrichten van een centraal kenniscentrum of meldpunt waar mensen terecht kunnen voor advies over de route(s) die zij kunnen volgen, afhankelijk van de omstandigheden van het geval.