Hoe verloopt de bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit tot 2022?
Het bewustzijn van gemeenten van de aanwezigheid van georganiseerde criminaliteit is in 2022 verder versterkt. Dat is met name het geval bij burgemeesters en gemeentelijke afdelingen openbare orde en veiligheid, maar nog onvoldoende bij wethouders en wisselend bij andere gemeentelijke afdelingen. De lokale organisatie kan echter verbeterd worden, evenals de rolverdeling tussen politie, OM, gemeenten en andere betrokkenen. Daarnaast is de informatiepositie van gemeenten de achilleshiel bij de doorontwikkeling van de bestuurlijke aanpak.
Dit zijn de belangrijkste uitkomsten uit de Monitor bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit – stand van zaken in 2022, die het WODC vandaag publiceert. Het onderzoek is uitgevoerd door Arena Consulting en Pro Facto.
Capaciteit en expertise knelpunt
De bestuurlijke en organisatorische verankering is in 2022 verstevigd ten opzichte van de vorige meting in 2016, maar de kwaliteit en continuïteit van de lokale organisatie blijft kwetsbaar. Een systematische en programmatische uitvoering van het vastgestelde beleid kan niet of nauwelijks plaatsvinden door gebrek aan capaciteit en expertise; zeker in kleine gemeenten.
Qua samenwerking bieden de Regionale Informatie- en Experticecentra (RIEC) hulp. De RIEC’s hebben een vaste positie verworven in de ondersteuning van gemeenten in hun bestuurlijke aanpak en de bevordering van de integrale aanpak. Over de ondersteuning die gemeenten van de RIEC’s krijgen, zijn ze over het algemeen tevreden.
Rolverdeling betrokken partijen
Een integrale aanpak van georganiseerde criminaliteit door politie, OM, gemeenten en andere partners vereist een duidelijke rolverdeling, dicht bij de kerntaken van elk van de partners. De rol van politie en OM ligt daarbij bij de opsporing. De rol van gemeenten is preventief (voorkómen) en curatief (met bestuursrecht herstellen). In de aanpak is een verschuiving te zien naar preventie. Meer focus op preventie door gemeenten betekent ook dat politie en OM zich moeten heroriënteren, alsook dat andere ministeries dan Justitie en Veiligheid er in hun beleid op moeten aanhaken (bijvoorbeeld als het gaat om werkgelegenheid, onderwijs, cultuur, sport en gezondheid).
Gebrekkige informatiepositie
Ondermijningsbeelden worden nauwelijks geactualiseerd; bij 90% van de gemeenten is dat vóór 2019 voor het laatst gebeurd. Ze zijn bovendien gebaseerd op informatie van de gemeenten zelf en algemene informatie van de politie. Om (een totaal-)zicht te hebben op wat zich afspeelt, is het van belang dat relevante gegevens binnen de gemeente bij elkaar komen en met verschillende organisaties worden gedeeld. Maar informatiedeling binnen gemeenten en tussen gemeenten en andere organisaties is meestal een knelpunt. Dit heeft vaak te maken met regels rondom de AVG.