Ingrijpen door burgemeesters bij drugsproblemen in panden: Hoe breng je de gevolgen in kaart?
Als er in een pand drugs worden gevonden of wanneer er spullen aanwezig zijn waarmee je drugs kunt maken, kunnen burgemeesters een waarschuwing geven, een dwangsom opleggen of het pand (tijdelijk) sluiten. Daarvoor is artikel 13b Opiumwet - ook wel bekend als de Wet Damocles - de basis. Vooral een sluiting kan grote gevolgen hebben voor bewoners, omwonenden en verhuurders. Een door de Tweede Kamer gewenste periodieke monitor van deze gevolgen blijkt praktisch niet haalbaar en uitvoerbaar. Dat is de conclusie van een onderzoek van Pro Facto en Rijksuniversiteit Groningen, in opdracht van het WODC (zie ook deze animatie over het onderzoek). De onderzoekers zien wel alternatieven om meer inzicht te krijgen in de gevolgen van een woningsluiting die vooral voor bewoners ingrijpender kunnen zijn dan de beoogde effecten van de Damoclesmaatregel.
De Damoclesmaatregelen zijn bedoeld om de overtreding van de Opiumwet te beëindigen en ervoor te zorgen dat de drugscriminaliteit stopt. Daarmee wordt de openbare orde en veiligheid in de buurt hersteld, verdwijnt de eventuele overlast en verbetert het woon- en leefklimaat. Uit eerder WODC-onderzoek bleek dat burgemeesters in veel gevallen kiezen voor het sluiten van een drugspand. Een belangrijk gevolg daarvan is dat bewoners hun woonruimte verliezen en - bij een (sociale) huurwoning – vaak op een zwarte lijst terechtkomen. Gemeenten hebben weinig zicht op waar deze mensen vervolgens terechtkomen en welke andere gevolgen voor betrokkenen kunnen optreden.
Monitor niet haalbaar en geen behoefte aan
De onderzoekers concluderen dat het niet haalbaar is om systematisch en periodiek informatie te verzamelen over de gevolgen van de Wet Damocles. De benodigde informatie is versnipperd binnen en tussen de verschillende betrokken organisaties, zoals gemeenten, woningcorporaties en de betrokkenen zelf. Daarnaast zien de organisaties niet de meerwaarde van zo’n periodiek onderzoek. Ze verwachten dat de gevolgen grotendeels gelijk blijven en niet periodiek veranderen.
Bruikbare overzichten voor gemeenten
Voor het onderzoek maakten de onderzoekers uitgebreide overzichten van de gevolgen van de verschillende maatregelen die zich voor (kunnen) doen bij bewoners, omwonenden, verhuurders en ondernemers. Deze overzichten kunnen gemeenten helpen bij het maken van afwegingen in concrete gevallen. Daarmee kunnen zij een zorgvuldig en toetsbaar besluit nemen met oog voor de gevolgen voor betrokkenen.
Verschillen in toepassing tussen gemeenten en woningcorporaties
De onderzoekers doen verschillende suggesties voor andere onderzoeken om de gevolgen van de Damoclesmaatregelen in kaart te brengen. Zo constateren zij dat gemeenten de Wet Damocles verschillend toepassen. Bijvoorbeeld in het betrekken van hulpverlenende instanties en hoe zij de nazorg voor bewoners regelen. Ook woningcorporaties blijken verschillend om te gaan met het ontbinden van huurovereenkomsten. Met een vergelijkend onderzoek kan worden nagegaan of die verschillen ook van invloed zijn op de gevolgen voor de betrokkenen.
Ook doen de onderzoekers de suggestie om de effectiviteit van de lichtere maatregelen te onderzoeken: de waarschuwing en de dwangsom. Het blijkt namelijk dat gemeenten snel grijpen naar het zwaarste middel, de sluiting van een pand, terwijl de lichtere maatregelen betrekkelijk weinig worden ingezet. Maar de gevolgen van de sluiting van een pand zijn omvangrijker en meer verstrekkend dan de gevolgen van het opleggen van een waarschuwing of een dwangsom. Zo’n onderzoek kan ook inzicht geven in de vraag of de inzet van de sluiting van een pand (het zwaarste middel) evenredig is.