Gesubsidieerde rechtsbijstandsverleners zijn nog steeds meer tijd kwijt aan zaken dan dat ze vergoed krijgen
Advocaten en mediators die gesubsidieerde rechtsbijstand verlenen, krijgen daarvoor vooraf vastgestelde vergoedingen. Die vergoedingen zijn gebaseerd op het aantal punten voor een zaak, waarbij gemiddeld één uur rechtsbijstand overeenkomt met één punt. Deze puntentoekenning is sinds 1 januari 2022 verbeterd, maar sluit nog steeds onvoldoende aan bij de werkelijke tijdsbesteding. Zo kosten standaard-zaken ongeveer 10% meer tijd. Voor zaken zoals asielrecht, arbeidsrecht en familierecht is zelfs 20 tot 40% meer tijd nodig. Dat blijkt uit onderzoek van Cebeon, in opdracht van het WODC.
Gesubsidieerde rechtsbijstand is belangrijk om voor iedereen de toegang tot het recht te waarborgen, ook voor mensen met minder inkomen. Daarvoor zijn voldoende advocaten en mediators nodig. Daarbij is het van belang dat de vergoeding in verhouding staat tot de daadwerkelijk bestede tijd aan zaken.
Puntentoekenning verbeterd, maar nog niet voldoende
Uit de tijdsregistraties en uit de beoordelingen van rechtsbijstandverleners blijkt dat voor de meeste zaken de gemiddelde tijdsbesteding hoger ligt dan de toegekende tijd. Dat verschil is voor bijna alle soorten zaken afgenomen, nadat in 2022 de nieuwe puntentoekenning is ingevoerd. Dit betekent dat de recente puntentoekenning beter aansluit bij de tijdsbesteding dan daarvoor. Toch zijn rechtsbijstandsverleners nog steeds ongeveer 10% meer tijd kwijt aan standaard-zaken dan het aantal toegekende punten. Bij met name asielrecht, arbeidsrecht (ontslag), verbintenisrecht (straat- en contactverbod) en familierecht (onder andere curatele en onderbewindstelling) is nog meer tijd nodig: gemiddeld 20-40% meer.
Specifieke tijdverhogende factoren
Voor zaken met specifieke tijdverhogende factoren, zoals extra zittingen of een echtscheiding met kinderen, worden extra punten toegekend. Ondanks die puntentoeslag blijkt dat voor deze vaak ingewikkelde zaken gemiddeld 50% meer tijd nodig is dan wordt vergoed. In zaken met een zogenoemde samenhang, bijvoorbeeld een rechtzoekende met meer dan één zaak, vindt verrekening van punten plaats. De reden hiervoor is dat de advocaat aan de tweede of volgende zaak relatief minder tijd besteedt dan aan de eerste zaak. Toch kosten sommige van zulke zaken fors meer tijd. Aan bijvoorbeeld klachtzaken gedetineerden en ondertoezichtstelling en uithuisplaatsing zijn rechtsbijstandverleners gemiddeld 30 tot 40% meer tijd kwijt dan wordt vergoed.
Evaluatie puntentoekenning
Het onderzoek is uitgevoerd voor de Commissie Evaluatie puntentoekenning gesubsidieerde rechtsbijstand II. Deze commissie adviseert de minister van Justitie en Veiligheid over het actualiseren van het aantal toegekende punten in het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. Het adviesrapport is op 3 maart gepubliceerd.
In 2017 adviseerde de Commissie Evaluatie puntentoekenning gesubsidieerde rechtsbijstand I al tot het aanpassen van de puntenvergoedingen. Die aanpassingen zijn per 1 januari 2022 ingevoerd. Ook adviseerde de commissie om eens in de drie jaar de puntentoekenningen te toetsen aan de tijdsbesteding.