De wetgeving voor gokautomaten stamt uit het begin van deze eeuw. Inzetlimieten zijn ook al lang ongewijzigd. Sindsdien zijn er wel verschillende technische mogelijkheden ontstaan om te betalen, spelers te beschermen en gokkasten aantrekkelijker te maken. Uit dit onderzoek blijkt dat wetsaanpassingen voor gokautomaten het best in samenhang kunnen worden ingevoerd. Dan zouden spelers kunnen betalen met een bankpas en controleert een gokkast in de horeca of iemand oud genoeg is en niet staat ingeschreven in een register dat deelname aan kansspelen uitsluit. Spelers willen bovendien speellimieten ook kunnen verlagen. Al deze zaken vergen aanpassingen aan de gokautomaten. Exploitanten benadrukken dat met de huidige inzetlimieten, kansspelbelasting en inflatie hun winstgevendheid onder druk staat waardoor hun investeringsbereidheid laag is.
Sinds begin deze eeuw hebben zich verschillende technische ontwikkelingen voorgedaan. Betalen met een bankpas is in het dagelijks verkeer gangbaar geworden, er zijn manieren om de leeftijd of identiteit uit lezen van een identiteitsbewijs, het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (CRUKS) is opgericht en spelers die wel eens online gokken, zijn bekend met het instellen van persoonlijke speellimieten. Er is onderzocht hoe het beleid rondom gokautomaten vernieuwd kan worden. In opdracht van het WODC heeft onderzoeksbureau Atlas Research de volgende beleidsopties verkend:
- Een uitbreiding van de mogelijkheden om te betalen, bijvoorbeeld via bankpas.
- Het vaststellen van de leeftijd en identiteit van spelers door de automaat. Daarmee kan dan ook worden gecontroleerd of een speler is ingeschreven in het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (CRUKS).
- Het verhogen van maximumbedragen die spelers kunnen inzetten of per uur kunnen verliezen. Met daarnaast de mogelijkheid voor spelers om hun speellimieten juist zelf te kunnen bijstellen.
- Toestaan dat een automaat verschillende spellen aanbiedt.
De onderzoekers bekeken welke combinaties van beleidsopties reeds in andere Europese landen zijn geïmplementeerd. Ook interviewden zij diverse stakeholders – waaronder ervaringsdeskundigen, de Kansspelautoriteit, wetenschappers op het gebied van verslavingen, een branchevereniging, aanbieders en exploitanten, fabrikanten en vertegenwoordigers uit de verslavingszorg. Verder is een online keuze-experiment gedaan onder 570 respondenten, voornamelijk spelers van speelautomaten.
Beeld: © Pixabay
Zoeken naar balans tussen keuzes voor aanpassing beleid
Een eventuele aanpassing van het beleid voor speelautomaten draait om het vinden van een balans tussen enerzijds de beleidsdoelstellingen om burgers te beschermen tegen gokschade, het tegengaan van criminaliteit en het verhinderen en bestrijden van illegaal aanbod en anderzijds een toegankelijk, aantrekkelijk en economisch levensvatbaar aanbod. Het vinden van deze balans vraagt om keuzes waarbij niet alle partijen in hun wensen tegemoet gekomen kunnen worden.
Aanbieders willen hun aanbod aantrekkelijk en toegankelijk houden. De benodigde technologische aanpassingen voor de verkende beleidsopties vragen aanzienlijke investeringen van aanbieders en exploitanten. Door de recente verhoging van de kansspelbelasting in 2025 staat de winstgevendheid en het vermogen om te kunnen investeren van de branche sterk onder druk. Exploitanten zien financieel nauwelijks mogelijkheden om automaten aan te passen.
Tegenover de exploitanten staan deskundigen op het gebied van gokschade, ervaringsdeskundigen en professionals uit de verslavingszorg. Zij dringen juist aan op meer controle en risicobeperking en zijn voorstander van de maatregelen waar de exploitanten juist tegenop zien.
Naast deze twee perspectieven is uiteraard belangrijk wat de spelers zelf vinden. Ook binnen deze groep is geen consensus. Onder de mensen die wel eens op een automaat speelt, bestaan verschillen in bereidheid om een stuk anonimiteit op te geven voor controle en bescherming. Deze tegenstellingen komen steeds naar voren bij iedere beleidsoptie.
Oplossing ligt in combinatie van beleidsopties
Alles overziend is geen van de beleidsopties op zichzelf op alle fronten een verbetering ten opzichte van de huidige situatie. Wie het speelautomatenbeleid wil moderniseren zal het moeten zoeken in een combinatie van beleidsopties, net zoals in Scandinavische landen het geval is. Een hypothetische kansspelautomaat die de doelen van het Nederlandse kansspelbeleid zo goed als mogelijk verwezenlijkt, werkt op basis van girale betalingen en stelt de identiteit van de speler vast om daarmee een CRUKS-check te doen en de mogelijkheid te bieden aan spelers om speellimieten omlaag bij te stellen.
Dit vergt echter aanpassingen van de gokkasten en in de huidige situatie (met onder andere de huidige inzetbedragen, kansspelbelasting, en inflatie) staat de winstgevendheid van de exploitanten onder druk waardoor de investeringsbereidheid van exploitanten laag is.
Bij dit rapport schreef het WODC deze aanbiednota.