Capaciteitsbehoefte Justitiële Ketens tot en met 2030 geraamd
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) onderzocht in samenwerking met de Raad voor de rechtspraak wat de capaciteitsbehoefte is voor de veiligheidsketen en voor de civielrechtelijke en bestuursrechtelijke rechtspraak tot en met 2030. De ramingen zijn gemaakt met het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) en dienen als onderbouwing van een deel van de Rijksbegroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid voor 2026.
Het aantal geregistreerde misdrijven neemt naar verwachting toe met 1,5% per jaar. Aangezien de bevolking in dezelfde periode naar verwachting stijgt met 0,5%, zal de geregistreerde criminaliteit per hoofd van de bevolking naar verwachting stijgen met 1%. De capaciteitsbehoefte van het gevangeniswezen neemt volgens de raming toe met gemiddeld 1% per jaar, onder andere omdat het aantal vrijheidsstraffen voor volwassenen, het aantal verdachten in voorlopige hechtenis en de gemiddelde duur van de voorlopige hechtenis naar verwachting zullen stijgen. Verwacht wordt dat de gemiddelde duur van vrijheidsstraffen voor volwassenen met minder dan 1% zal afnemen.
Bevindingen op een rij
Hieronder nog enkele verwachtingen op basis van de uitkomsten van het PMJ. Alle uitkomsten gaan over de periode 2024-2030:
- Het verwachte aantal ondervonden delicten door slachtoffers neemt met gemiddeld 4% per jaar toe.
- Het verwachte aantal beslissingen (inclusief dagvaardingen) van het OM zal met ongeveer 2% per jaar toenemen.
- De capaciteitsbehoefte van de forensisch psychiatrische centra stijgt naar verwachting met gemiddeld 2% per jaar omdat de verwachte instroom van ter beschikking gestelden zal toenemen.
- Het aantal Halt-verwijzingen blijft naar verwachting nagenoeg gelijk. De capaciteitsbehoefte van de justitiële jeugdinrichtingen neemt naar verwachting toe met ruim 2% per jaar omdat verwacht wordt dat zowel het aantal maatregelen tot plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ-maatregel), het aantal jeugddetenties, de gemiddelde duur van jeugddetenties en het aantal verdachten in voorlopige hechtenis zullen toenemen. De verwachte gemiddelde duur van de voorlopige hechtenis blijft vrijwel gelijk.
- De instroom van verzoekschriften in handelszaken zal naar verwachting met minder dan 1% per jaar toenemen, terwijl voor familiezaken een stijging van gemiddeld 1% per jaar wordt verwacht.
- De instroom van belastingzaken in 1e aanleg neemt naar verwachting af met gemiddeld ongeveer 1% per jaar. De verwachte instroom van overige bestuurszaken zal toenemen met gemiddeld minder dan 1% per jaar.
Zie ook de infographic voor een overzicht van de ramingen.
Beleidsneutrale raming
Sinds 2004 publiceert het WODC jaarlijks een actualisering van de ramingen van de capaciteitsbehoefte van de justitiële ketens, die gegenereerd worden door het PMJ. Dit model omvat de hele veiligheidsketen, de civiele rechtspraak, de bestuursrechtspraak en de civiele rechtsbijstand. Demografische, economische, maatschappelijke en overige factoren in de samenleving vormen de basis voor het PMJ. Op basis van de verwachte ontwikkelingen van deze factoren wordt een uitspraak gedaan over de verwachte effecten op de justitiële ketens. Met andere woorden, het PMJ laat zien waar de capaciteitsbehoefte naar verwachting zal toenemen of afnemen.
Het gaat om beleidsneutrale ramingen, wat wil zeggen dat de ramingen uitgaan van gelijkblijvend beleid, gebaseerd op gegevens tot en met 2023. Het effect van recentelijk ingezet en voorgenomen beleids- en wetswijzigingen na 2023 is niet meegenomen.
De ramingen voor de civielrechtelijke en bestuursrechtelijke rechtspraak zijn de gezamenlijke verantwoordelijkheid van het WODC en de Raad voor de rechtspraak. De ramingen voor forensisch psychiatrische centra (voorheen tbs-klinieken) zijn de gezamenlijke verantwoordelijkheid van het WODC en de Dienst Justitiële Inrichtingen. Voor de overige ramingen is het WODC verantwoordelijk.
In onderstaande animatie wordt het PMJ nader toegelicht
Het Prognosemodel Justitiële Ketens, of PMJ, helpt bij het bepalen van de capaciteit die nodig is voor de justitiële ketens. De bevindingen uit PMJ ondersteunen de onderbouwing van een deel van de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid. PMJ stelt vragen als: Hoe ziet de instroom en uitstroom eruit? Wat is de invloed van ontwikkelingen in de maatschappij? Wat hebben we nodig voor de intramurale voorzieningen? In deze animatie lichten we toe hoe PMJ op hoofdlijnen werkt.Het model bestaat uit twee delen: ‘de ontwikkelingen in de samenleving’ en ‘de consistentie van de keten’. De ontwikkelingen in de samenleving zijn al die zaken waar justitie geen invloed op heeft, maar die wel gevolgen kunnen hebben voor de instroom. Het model brengt deze ontwikkelingen onder in vier categorieën, namelijk ‘demografische’, ‘economische’, ‘maatschappelijke’ en ‘overige ontwikkelingen’. Het model benoemt de achtergrondfactoren zo concreet mogelijk.Vervolgens beschrijft het model de verbanden tussen deze ontwikkelingen en de criminaliteit of het beroep op rechtshulp en rechtspraak.De consistentie van de keten beschrijft hoe de keten van instroom en uitstroom per onderdeel en hoe de relatie tussen de onderdelen eruitzien.Dat doet het model voor de veiligheidsketen van opsporing, vervolging en berechting tot tenuitvoerlegging van vonnissen, reclassering, gesubsidieerde rechtsbijstand en slachtofferzorg. En dat doet het model voor de civiel- en bestuursrechtelijke keten. Hieronder vallen bijvoorbeeld de civiele rechtspraak en bestuursrechtspraak en de bijbehorende gesubsidieerde rechtsbijstand.PMJ benoemt, stap voor stap, wat de instroom en wat de uitstroom is. De uitstroom van de ene partner is onderdeel van de instroom van een volgende partner in een complex netwerk dat door PMJ wordt beschreven en gewogen.PMJ vergelijkt de verwachte ontwikkelingen in de samenleving en de kennis van de consistentie van de justitiële ketens. Met de uitkomsten daarvan kan dit model het ministerie van Justitie en Veiligheid ondersteunen bij het bepalen van de benodigde capaciteit.