Voorzieningen voor langverblijf in de tbs: één beleidslijn en meer aanbod nodig
Voor een specifieke groep tbs-gestelden zijn er twee voorzieningen voor lang verblijf: Langdurige Forensische Psychiatrische Zorg (LPFZ) en longcare. Hoewel er veel overeenkomsten zijn tussen de populaties van deze voorzieningen is de rechtspositie van de patiënten verschillend, blijkt uit onderzoek. Er is behoefte aan duidelijke, overkoepelende kaders voor doelgroep, plaatsing, herbeoordeling en beroepsmogelijkheden. Meer diversiteit in aanbod op alle beveiligingsniveaus, zoals een forensisch verpleeghuis voor oudere patiënten met somatische klachten, is ook welkom. Deze en andere adviezen van de onderzoekers kunnen bijdragen aan een betere door- en uitstroom in de tbs.
Het Instituut voor Strafrecht en Criminologie van Universiteit Leiden voerde het onderzoek uit in opdracht van het WODC. De aanleiding voor het onderzoek was de concrete wens vanuit de praktijk om meer inzicht in de langverblijfgroep te krijgen. Dat inzicht kan bijdragen aan een meer gelijke behandeling van de patiënten. En het geeft behandelaren, advocaten, en andere professionals duidelijkere kaders over plaatsing en verblijf. Dat voorkomt willekeur.
Verschil procedures LFPZ en longcare
De twee voorzieningen, de LPFZ en longcare, verschillen wél. De LFPZ kent een hoger beveiligingsniveau en wordt vanuit één partij aangeboden. De voorziening heeft daardoor een meer eenduidige visie op zorg en behandeling en heeft een formele plaatsingsprocedure. De longcares hebben dat niet en hanteren eigen visies en procedures; dat kan de flexibiliteit vergroten, maar ook leiden tot (een gevoel van) willekeur. Het verschil in beveiligingsniveau tussen de LFPZ en longcare heeft bijvoorbeeld ook gevolgen voor verlofmogelijkheden en multimediagebruik, bijvoorbeeld toegang tot internet.
Intensieve zorg en beveiliging
Binnen het tbs-systeem verblijft ongeveer 15% van de populatie in een LPFZ of een longcare-voorziening. In beide gevallen gaat het om mensen die de behandeldruk in een reguliere FPC (Forensisch Psychiatrisch Centrum) niet aankunnen of daarvan niet voldoende profiteren. Die groep tbs-gestelden heeft een hoge mate van comorbiditeit: een combinatie van verschillende soorten problemen. Verslavingen en persoonlijkheidsproblematiek komen vaak voor.
Tussen de patiënten van de twee typen voorzieningen zitten niet zoveel verschillen, zien de onderzoekers. Niet wat betreft delict – hoewel in de LPFZ meer mensen zitten die een levensdelict pleegden en in de longcare meer brandstichters – en ook niet wat betreft stoornissen. Wel zijn patiënten in de LPFZ gemiddeld ouder en zitten langer in het tbs-systeem dan die op de longcare. Zij hebben dan ook vaker fysieke klachten en meer zorg nodig.
Wel in beroep tegen LFPZ-status
Door de huidige wachtlijsten voor plaatsing in de LFPZ kunnen tbs-gestelden die andere zorg nodig hebben, niet vooruit. Bovendien kunnen ze niet in beroep tegen een LFPZ-status zolang zij niet geplaatst zijn. Hierdoor ontstaat er een gebrek aan perspectief. Een beroepsmogelijkheid tegen een LFPZ-status zou daarom wel mogelijk moeten zijn, zeggen de onderzoekers.
Er is volgens de onderzochte betrokkenen behoefte aan meer diversiteit in de voorzieningen, zodat patiënten op het juiste niveau beveiliging en zorg kunnen krijgen. Iemand met lichamelijke beperkingen zou de LFPZ kunnen verlaten als er op een lager beveiligingsniveau een verpleegplek zou kunnen worden gerealiseerd. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor bepaalde zedendelinquenten, als op een lager beveiligingsniveau voldoende beperking en controle op internetgebruik mogelijk zou zijn.
Veelkleurig vergezicht
De onderzoekers adviseren – naar aanleiding van een focusgroep waarin getest is of er draagvlak voor is – om één beleid te voeren voor de LFPZ en verblijfsvoorzieningen op lagere beveiligingsniveaus, met een overkoepelend beleidskader, inclusief plaatsings- en herbeoordelingsprocedure. De naam longcare kan dan beter niet meer gebruikt worden, omdat die geen eenduidigheid en draagvlak heeft.
De groei van de vraag naar verschillende voorzieningen voor patiënten die lang in de tbs verblijven, vraagt om uitbreiding op alle beveiligingsniveaus en eventueel ook gericht op verschillende diagnostische doelgroepen. Dit onderzoek onderbouwt de noodzaak voor dit veelkleurig vergezicht van het landschap van voorzieningen voor (lang)verblijf. En dat draagt bij aan een betere door- en uitstroom in de tbs, die nu stagneert.