Risicovolle dienst vaak oorzaak als hulpverleners herhaald slachtoffer worden van agressie en geweld

Slechts een klein deel van de hulpverleners wordt opvallend vaak slachtoffer van agressie en geweld, zag de Taskforce Onze hulpverleners. Bureau DSP onderzocht, in opdracht van het WODC, wat kan voorspellen of een medewerker bij een publieke dienst meerdere malen slachtoffer wordt. En wat dit kan voorkomen. Het blijkt dat de individuele eigenschappen van een medewerker minder bepalend zijn dan werd gedacht. Vooral belangrijk is of er risicovolle diensten worden gedraaid, zoals begeleiding bij voetbalwedstrijden, handhaving van overtredingen van uitgaanspubliek of diensten tijdens de jaarwisseling. Maatregelen tegen herhaald slachtofferschap kunnen dus beter worden gericht op werkgeversorganisaties, functies en teamleiders dan op de slachtoffers zelf.

Bureau DSP onderzocht wat kan voorspellen of medewerkers van de politie en brandweer en buitengewoon opsporingsambtenaren meerdere malen slachtoffer worden van agressie en geweld. En wat dit herhaald slachtofferschap kan voorkomen. Ook keken zij naar hoe aan deze slachtoffers de juiste steun kan worden gegeven, zodat de geleden schade minder is.

Onvoldoende aangiftes en registratie van slachtofferschap

De registratie van (herhaald) slachtofferschap vindt niet bij alle beroepsgroepen op dezelfde manier plaats en is niet compleet. Er zijn binnen de drie beroepsgroepen verschillende mogelijkheden ingericht om incidenten te melden, registreren en hier aangifte van te doen maar de bereidheid om dit ook te doen blijkt beperkt. De daadwerkelijke omvang van herhaald slachtofferschap is daarom onduidelijk.

Factoren bij herhaald slachtofferschap

In interviews wordt maatschappelijke verharding door alle drie de beroepsgroepen het vaakst genoemd als externe verklarende factor van herhaald slachtofferschap. Wat dit precies betekent en of dit samenhangt met herhaald slachtofferschap is echter lastig te beschrijven en aan te tonen. Daarnaast wijzen de drie beroepsgroepen met name naar bepaalde functie gerelateerde indicatoren die risico-verhogend zouden zijn. Zo komen medewerkers die bepaalde diensten draaien en vaak worden ingezet op het afhandelen van noodhulp- en overlastmeldingen, of op piekmomenten werken zoals met de jaarwisseling, vaker in aanraking met agressie en geweld. Vanwege deze risicodiensten komen de medewerkers ook vaker en sneller in aanraking met risicovolle doelgroepen zoals uitgaanspubliek, voetbalsupporters, personen met onbegrepen gedrag en demonstranten. Vanwege het feit dat deze risicovolle diensten, de onderzoekers noemen dit de ‘hot shifts’, vaker aan bepaalde (jonge) medewerkers worden toebedeeld, worden ze ook vaker slachtoffer van agressie en geweld, de zogenoemde ‘hot victims’.

Er zijn wel verschillen tussen enerzijds de politie en boa’s en anderzijds de brandweer. Bij de eerste groep komt herhaald slachtofferschap onder bepaalde functies regelmatig voor en zijn vooral maatschappelijke ontwikkelingen en het type dienst de belangrijkste indicatoren. Bij de brandweer is minder sprake van slachtofferschap van agressie en geweld en niet tot nauwelijks van herhaald slachtofferschap. Bij deze beroepsgroep kon herhaald slachtofferschap in de vorm van een patroon dan ook niet worden aangetoond. Voorspellende indicatoren beperken zich tot het tijdstip waarop een dienst plaatsvindt, zoals oud en nieuw, en tot bepaalde stedelijke wijken.

Aanbevelingen

Op basis van de uitkomsten van het onderzoek en de suggesties uit het veld doen de onderzoekers een drietal aanbevelingen:

  • Zorg voor eenduidige slachtofferregistratie en vereenvoudig het registratie- en aangifteproces voor in ieder geval boa’s en brandweer. En zorg voor tijdige en adequate opvolging. Daarmee verbetert het zicht op de omvang en vormen van herhaald slachtofferschap en kan passend beleid worden ontwikkeld door werkgevers.
  • Houd rekening met maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het toenemende aantal demonstraties en de gewelddadige confrontaties hierbij, en de risicofactoren van bepaalde diensten - de hot shifts. Dit kan bijvoorbeeld door gerichter te trainen op lokale omstandigheden en (nieuwe) risicofactoren die daarbij komen kijken. 
  • Versterk de rol van teamleiders in de zorg voor medewerkers, specifiek voor herhaalde slachtoffers. Door teamleiders een grotere rol te geven in preventie en nazorg, kan beter worden ingespeeld op de specifieke behoeften van medewerkers, wat victim blaming voorkomt en de effectiviteit van maatregelen verhoogt.