Het vertrouwen in de wetenschap is nog steeds groot, maar neemt onder bepaalde groepen in de samenleving af. Bovendien is het vertrouwen in instituties die wetenschap gebruiken, zoals politiek en journalistiek, laag. In de nieuwste editie van het tijdschrift Justitiële verkenningen geven de auteurs in 5 artikelen hun visie op deze ontwikkeling. En ook op wat nodig is om het vertrouwen te behouden. Daarin speelt de wetenschap zelf ook een belangrijke rol.
De laatste editie van 2025 van Justitiële verkenningen, met als thema Vertrouwen in wetenschap, bestaat uit de volgende artikelen:
1. Groot deel Nederlandse bevolking houdt vertrouwen in wetenschap
Auteurs: Irene Huffnagel-Bastiaans, Jelle Slief en Alexandra Vennekens, onderzoekers bij het Rathenau Instituut
Uit recent onderzoek van het Rathenau Instituut blijkt dat het vertrouwen in wetenschap onder de Nederlandse bevolking onverminderd groot is. Het verschil tussen burgers is wel groter geworden. De groep met veel vertrouwen is gegroeid, maar de groep met weinig vertrouwen ook. Daarbij is er minder vertrouwen in partijen die conclusies trekken uit het onderzoek, zoals journalistiek en politiek. Dat kan uiteindelijk ten koste gaan van vertrouwen in de wetenschap.
2. Vertrouwen in wetenschappelijke kennis: kennisbubbels en de wenselijkheid van collectieve reflexiviteit
Auteur: Fiore Geelhoed, universitair docent criminologie Erasmus Universiteit
De wetenschap moet voor de oorzaken naar afnemend vertrouwen ook bij zichzelf te rade gaan, aldus de auteur. Met extremismestudies als voorbeeld betoogt zij dat wetenschappers vaak te veel op afstand staan van de groepen die ze bestuderen.
3. Vertrouwen binnen de wetenschap. De replicatiecrisis en de oproep tot transparanter onderzoek
Wim Bernasco, onderzoeker Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving en bijzonder hoogleraar Universiteit van Amsterdam
In veel wetenschappen is een replicatiecrisis ontstaan omdat resultaten van wetenschappelijk onderzoek lang niet altijd bevestigd worden wanneer het onderzoek opnieuw wordt uitgevoerd. Onzorgvuldige onderzoekspraktijken, publicatiedruk en de voorkeur van wetenschappelijke tijdschriften voor spraakmakende resultaten dragen bij aan deze crisis. AI brengt weer nieuwe gevaren, zoals rooftijdschriften en artikelfabrieken.
4. Wetenschap en vertrouwen = kennis en rechtsstaat. Een opiniërende bijdrage
Ivo Giesen, directeur Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC)
Nu desinformatie een belangrijk instrument is voor autocratische leiders om de rechtsstaat te ondermijnen, zouden vertegenwoordigers van die rechtsstaat zorgvuldig met wetenschappelijke kennis moeten omgaan. Giesen ziet tendensen van het tegendeel, zoals bezuinigingen op wetenschappelijk en onafhankelijk onderzoek en het lichtvaardig omgaan van politici en beleidsmakers met de resultaten ervan.
5. DJI en de wetenschap: een duurzame verbintenis met wrijving
Arie van den Hurk en Annelies Jorna, adviseurs kennismanagement Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)
De invloed van wetenschap op het gevangeniswezen is in afgelopen 25 jaar kwantitatief versterkt, maar er zijn ook zorgpunten. De auteurs bepleiten een gezamenlijke inspanning van wetenschappers en beleidsmedewerkers om de met zoveel moeite geproduceerde kennis ook daadwerkelijk tot verandering te laten leiden.
Beeld: © WODC