Verleng de Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie voor rechtspersonen, maar zorg voor effectieve controle | WODC - Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum

Nieuwsbericht10-07-2025 | 14:00

Uit een onderzoek naar de werking van de Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie blijkt dat die wet deels bijdraagt aan het beoogde effect: een betere balans tussen de belangen van ondernemers én schuldeisers. Ondernemers hebben belang bij een eenvoudige beëindiging van hun bedrijf door turboliquidatie en voor schuldeisers is een transparante procedure belangrijk, om te voorkomen dat zij onrechtmatig benadeeld worden bij een turboliquidatie. Maar de wet draagt slechts beperkt bij aan het voorkomen van (herhaald) misbruik van turboliquidatie. Door beperkte controle en handhaving op de verplichtingen uit de Tijdelijke wet is de naleving nog niet optimaal. Dit heeft een negatief effect op de werking van de wet. De onderzoekers adviseren om de Tijdelijke wet te verlengen, omdat de situatie wel is verbeterd ten opzichte van vóór de wet. Over de verlenging en mogelijke verbeteringen van de wet doen de onderzoekers enkele aanbevelingen.

Lees het volledige rapport Bekijk de factsheet

De Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie (Tijdelijke wet) is op 15 november 2023 ingevoerd en loopt twee jaar. De wet geldt alleen voor rechtspersonen en niet voor eenmanszaken, zzp’ers en samenwerkingsverbanden, zoals de maatschap. Om te kunnen beoordelen of een verlenging en/of permanente invoering wenselijk is, heeft de Universiteit Leiden in samenwerking met SEO Economisch Onderzoek in opdracht van het WODC een onderzoek uitgevoerd naar de werking van de wet in de praktijk. Onderzocht is hoeverre de doelen van de wet in de praktijk worden gerealiseerd en wat de ervaringen en (overige) resultaten zijn van de invoering van de wet.

Bij turboliquidatie kan een lege rechtspersoon, zoals een BV of stichting, waarin niets van waarde meer aanwezig is, op eigen initiatief worden beëindigd, ook als er nog schulden zijn. De rechtspersoon heeft geen ‘baten’. Wanneer dan een besluit tot ontbinding genomen wordt, houdt de rechtspersoon direct op te bestaan.

De turboliquidatie heeft andere regels dan een gewone ontbinding van een rechtspersoon mét baten, waarbij andere stukken moeten worden openbaar gemaakt, een advertentie in een krant wordt gezet en een wachttermijn van twee maanden geldt. Een turboliquidatie is ook anders dan een faillissement, dat wordt uitgevoerd door een curator onder toezicht van een rechter-commissaris.

Het voordeel van een turboliquidatie is dat deze betrekkelijk snel en eenvoudig verloopt en wordt uitgevoerd door de (oud)bestuurders van de rechtspersoon. Hierdoor biedt het ondernemers een efficiënte mogelijkheid om hun bedrijf zonder hoge kosten te beëindigen.

Een nadeel van de turboliquidatie is dat de procedure ruimte laat voor misbruik en fraude door individuen met kwade bedoelingen die misbruik maken van de rechtspersoon. Dit kan gebeuren door bijvoorbeeld die rechtspersoon doelbewust grote schulden te laten maken, onrechtmatige (zorg)declaraties te innen, of onterecht aanspraak te maken op subsidie of een voorlopige belastingteruggave. Zodra deze handelswijze in het vizier van Justitie of de Belastingdienst komt, wordt de rechtspersoon beëindigd door snel en eenvoudig een turboliquidatie uit te voeren. Dit is zeer onwenselijk. Bestrijding van misbruik van rechtspersonen via de Tijdelijke wet maakt deel uit van een bredere aanpak van fraude en misbruik van rechtspersonen.

De Tijdelijke wet legt extra verplichtingen op aan de bestuurders van een rechtspersoon die door een turboliquidatie verdwijnt, zoals het openbaar maken van financiële gegevens en de reden waarom en de manier waarop de turboliquidatie heeft plaatsgevonden. Door deze verplichtingen heeft een schuldeiser meer inzicht in de gang van zaken en kan hij beter beoordelen of het mogelijk en/of zinvol is om naar de rechter te gaan om op die manier alsnog zijn vordering betaald te krijgen. Op grond van de wet kan in bepaalde situaties een civielrechtelijk bestuursverbod worden opgelegd, of kan een bestuurder strafrechtelijk worden vervolgd. Hierdoor kunnen misbruik en fraude van rechtspersonen worden aangepakt en voorkomen.

Doelen en middelen van de Tijdelijke wet

De drie doelen van de wet zijn: meer transparantie, betere rechtsbescherming van schuldeisers en bestrijden van misbruik. De wet beoogt de nadelen van turboliquidatie zo veel mogelijk weg te nemen, met behoud van de voordelen ervan. Daartoe introduceert de Tijdelijke wet een aantal verplichtingen en sancties, gericht op de voormalige bestuurders van de rechtspersoon die is verdwenen door turboliquidatie:

de verplichting om (via het handelsregister) financiële verantwoording af te leggen na een turboliquidatie (de ‘verantwoordingsverplichting’);
de verplichting om onbetaald gebleven schuldeisers schriftelijk te informeren over de deponering van stukken bij het handelsregister (de ‘mededelingsverplichting’);
de mogelijkheid dat schuldeisers met machtiging van de kantonrechter inzage kunnen krijgen in de administratie van de rechtspersoon (het ‘inzagerecht’);
het strafbaar stellen van niet-naleving van de verantwoordingsverplichting op grond van de Wet Economische Delicten (WED); en
de mogelijkheid dat de rechter in specifieke gevallen aan de voormalige bestuurder(s) een civielrechtelijk bestuursverbod kan opleggen (het ‘civielrechtelijk bestuursverbod’).

De onderzoekers zien dat naleving van de verantwoordingsverplichting en de mededelingsverplichting bijdragen aan grotere transparantie en een betere rechtsbescherming van schuldeisers. De controle en handhaving laat echter te wensen over waardoor het beoogde effect nog niet volledig wordt behaald. De onderzoekers constateren ook dat de werking van de sancties genoemd onder 4. en 5. beperkt is zolang er weinig controle en (zichtbare) handhaving is. Omdat de wet nog niet lang van kracht is, zijn er nog geen sancties opgelegd op basis van deze wet.

De onderzoekers benoemen ook dat de verantwoordingsverplichting zorgt voor toegenomen administratieve lasten. Dit kan leiden tot een verschuivingseffect naar andere beëindigingsvormen met minder formaliteiten, of naar het slapend voortbestaan van rechtspersonen. Hierdoor blijven er veel lege rechtspersonen (onnodig) in het handelsregister ingeschreven staan, in afwachting van ontbinding door de Kamer van Koophandel. Het bestaan van die lege vennootschappen kan op zichzelf ook weer tot misbruik leiden.

Aanbevelingen

Naast het verlengen van de Tijdelijke wet en het voorbereiden van een structurele regeling doen de onderzoekers de volgende aanbevelingen:

Zet in op effectieve controle van en handhaving op naleving van de Tijdelijke wet.
Verbeter de bewijspositie van schuldeisers bij niet-naleving van verplichtingen rondom transparantie.
Zorg dat schuldeisers onregelmatigheden, misbruik en/of fraude rond turboliquidatie bij een centraal meldpunt kunnen melden.
Bekostig een fraudefonds voor onderzoek naar onregelmatigheden.
Zorg voor gelijkvormige inrichting van verschillende beëindigingsvormen voor rechtspersonen, zoals ontbinding met baten of ontbinding door de Kamer van Koophandel.
Heb aandacht voor het beperken van (administratieve) lasten van ondernemers om toepassing van de wet eenvoudig te houden en een verschuivingseffect te voorkomen.

Wat is turboliquidatie?

Doelen en middelen van de Tijdelijke wet

Aanbevelingen