Vervangende taakstraf in plaats van detentie bij niet betalen boete onderzocht
Het zou wettelijk mogelijk gemaakt moeten worden om een taakstraf op te leggen als een strafrechtelijke boete niet betaald wordt. Dat stellen onderzoekers van de Universiteit Leiden naar aanleiding van een onderzoek naar de wettelijke mogelijkheid en verwachte effecten hiervan. Nu worden mensen die hun boete niet betalen vaak gedetineerd (vervangende hechtenis).
In het jeugdstrafrecht is de omzetting van een geldboete naar een vervangende taakstraf juridisch mogelijk, maar het wordt weinig toegepast. In andere Europese landen blijkt een vervangende taakstraf niet uitzonderlijk. Het lijkt alleen te worden toegepast wanneer de veroordeelde daarmee instemt. De belangrijkste knelpunten die zich voordoen bij het uitvoeren van een vervangende taakstraf zijn het bereiken van de doelgroep en het realiseren van passende werkzaamheden.
Vervangende hechtenis vaak kort
Uit gegevens van het Centraal Justitieel Incassobureau blijkt dat lage boetes (bijvoorbeeld wegens zwartrijden of het niet kunnen voldoen aan de identificatieplicht) vaker niet worden voldaan dan hoge boetes. De lage boetes leiden tot zeer korte detentie: de helft van alle vervangende hechtenis duurt een of twee dagen. Driekwart is korter dan zes dagen.
Nadelen van vervangende hechtenis
Eerder onderzoek laat zien dat korte detenties nadelige maatschappelijke gevolgen hebben, zoals een hogere kans op recidive. Waarschijnlijk geldt dat wel minder voor de hele korte detenties waar het hier grotendeels over gaat. Ook wijzen de onderzoekers op de hoge kosten die detentie van deze groep met zich meebrengt. De groep die vanwege het niet betalen van een geldboete gedetineerd wordt, verblijft in meerderheid op een arrestantenafdeling. Deze groep kampt vaak met financiële problemen en er is ook bovengemiddeld vaak sprake van verslavings-en huisvestingsproblematiek. Dit gaat echter niet op voor alle verdachten. De onderzoekers wijzen op twee minderheidsgroepen. Ten eerste is dat een groep die zich pas op het moment dat men gedetineerd raakt (vanwege een ander feit), realiseert dat men onbetaalde boetes heeft en dan alles op alles zet om die alsnog te kunnen betalen. Ten tweede is er een categorie die aangeeft uit principe niet te willen betalen, bijvoorbeeld omdat men het niet eens is met de boete.
Uitvoering onder begeleiding
De uitvoering kan, gezien de kenmerken van de doelgroep, wel lastig zijn. Medewerkers van Penitentiaire Instellingen geven aan dat voor een deel van de groep nodig is dat werkzaamheden eenvoudig van aard zijn en goed worden begeleid. Hoewel een deel van de doelgroep wellicht niet zal willen meewerken aan het uitvoeren van een taakstraf is dat is volgens de onderzoekers geen reden de hele groep daarvan uit te sluiten.