Nieuwe Justitiële verkenningen over milieu: criminaliteit, schade en aanpak
Schade aan het milieu door menselijk handelen staat misschien wel meer dan ooit in de publieke belangstelling, via Urgenda, Tata Steel en Chemours. De handhaving van milieuwetten en voorschriften is van groot belang om schade te voorkomen: aan de natuur, aan de gezondheid van burgers en aan de economie. Er gebeurt veel op het gebied van milieucriminaliteit, -schade en -aanpak en de auteurs schetsen in deze nieuwe editie van Justitiële verkenningen een mooi beeld van deze nieuwe ontwikkelingen.
Ook in dit nummer wordt aandacht besteed aan milieuschade, -overtredingen en -criminaliteit bij grote multinationals, onder andere via een historische schets van de aanpak door de overheid op dit terrein. Die geschiedenis kenmerkt zich door fragmentatie in het toezicht, gebrekkige afstemming en samenwerking tussen overheden, een gebrekkige informatiepositie en de verwevenheid van overtredingen met legale bedrijvigheid. Recent bestempelde de Algemene Rekenkamer het functioneren van het stelsel voor de aanpak milieucriminaliteit en –overtredingen als onvoldoende; een van de bijdragen staat hier bij stil. Dit doet de rekenkamer in een gezamenlijke bijdrage met het Openbaar Ministerie en de VU waarbij twee van de eerste grootschalige Nederlandse onderzoeken naar milieuovertredingen worden vergeleken op het terrein van recidive, sanctionering en effectiviteit.
Het themanummer schijnt daarnaast een breder licht op criminaliteit, schade en aanpak op milieugebied, door aandacht te schenken aan:
- innovatie in opsporing en handhaving (bijvoorbeeld via een webscrape tool van de Inspectie Leefomgeving en Transport om illegale handel te detecteren in bepaalde gassen);
- verkenning van de mogelijkheden om het privaatrecht in te zetten, rond het thema aansprakelijkheid – een optie naast het gebruikelijke handhavingspalet uit bestuursrecht en strafrecht;
- andere actoren dan multinationals die milieuovertredingen en –criminaliteit begaan, zoals natuurlijke personen (bijvoorbeeld bij vuurwerkdelicten), kleine bedrijven (zoals mestfraude) en criminele organisaties;
- de brede internationale ontwikkeling om rechtspersoonlijkheid toe te kennen aan niet-menselijke entiteiten die schade lijden, zoals dieren, rivieren en bossen. Ze gaan hierbij in op de vraag of en hoe deze ontwikkeling een rol kan spelen in de milieuhandhaving, zowel internationaal als in Nederland.
- de rol die wereldwijde ongelijkheid speelt rond illegale handel in milieu schadende activiteiten, zoals illegale handel in exotische dieren en in hardhout.