Geen bewijs dat asielbeleid aanzuigende werking heeft op instroom asielzoekers
In het maatschappelijke debat over asielbeleid wordt vaak beweerd dat Nederlandse regels en opvangvoorzieningen een ‘aanzuigende werking’ hebben op asielzoekers. Wetenschappelijk bewijs dat asielzoekers naar Nederland komen vanwege het asielbeleid dat Nederland voert, is er echter niet. Veiligheid en sociale netwerken zijn veel grotere factoren op basis waarvan asielzoekers keuzes maken om het land van herkomst te verlaten en in een bepaald land bescherming te zoeken. Dat blijkt uit het onderzoek dat het Verwey -Jonker Instituut, in opdracht van het WODC, heeft uitgevoerd.
Uit eerder onderzoek van de Universiteit van Maastricht bleek al dat het Nederlandse asielbeleid een beperkte rol speelt in de bestemmingskeuze van asielzoekers. Het nieuwe rapport zet de meest recente wetenschappelijke literatuur over de drijfveren van asielzoekers op een rij. Op basis van een literatuurstudie en een expertmeeting biedt dit rapport inzicht in de wijze waarop asielzoekers het besluit nemen om te vluchten uit hun land van herkomst en om een bepaald bestemmingsland te ‘kiezen’, en in het bijzonder Nederland.
Veiligheid heeft de grootste invloed op keuzes asielzoekers
Oorlog, geweld, politieke onveiligheid, natuurrampen en onvoldoende hoop op een beter leven zijn de belangrijkste redenen dat mensen hun land verlaten. Ook de veiligheid in de landen waar ze doorheen reizen of waar ze in de regio worden opgevangen, spelen een grote rol. De onmenselijke omstandigheden in opvangkampen, een gebrekkig toekomstperspectief of discriminatie, maken dat asielzoekers willen doorreizen.
Keuzevrijheid voor vestigingsland beperkt
Asielzoekers kunnen slechts in beperkte mate een keuze maken voor een land waar zij asiel aanvragen. De vraag waar iemand naar toe kan, is belangrijker dan de vraag waar iemand naar toe wil. Netwerk, infrastructuur en financiële middelen spelen daarbij een rol. Het land van bestemming kan daardoor ook veranderen tijdens het migratieproces, afhankelijk van de (on)mogelijkheden die migranten onderweg tegenkomen. Ook toeval kan meespelen bij waar iemand asiel aanvraagt. Bijvoorbeeld toevallige ontmoetingen met personen die hulp aanbieden of zonder geldige verblijfspapieren staande worden gehouden door de politie in een land.
Sociaal netwerk belangrijkste reden voor doorreizen naar Nederland
De meeste asielmigranten kunnen niet direct per vliegtuig of boot in Nederland aankomen en bereiken Europa via Griekenland en Italië. De aanwezigheid van familie en/of vrienden is de belangrijkste reden om vanuit een ander EU-land door te willen reizen naar Nederland. Daarnaast wordt de aantrekkelijkheid van Nederland bepaald door de algemene veiligheidssituatie, de welvaart en de economische situatie. Deze aspecten staan los van het asielbeleid. Wel kunnen bepaalde onderdelen van het asielbeleid enige invloed hebben op doormigratie binnen de EU, zoals criteria voor het toekennen van asiel of regels voor familiehereniging. Maar deze aspecten spelen pas een rol als asielzoekers al in de EU zijn. Bovendien zijn de verschillen in asielbeleid tussen EU-landen op dit vlak relatief klein en is het beleid minder bepalend dan de veiligheid en sociale netwerken. Er is in de literatuur dan ook geen bewijs dat het Nederlandse asielbeleid een ‘aanzuigende werking’ heeft op grote groepen asielzoekers.
Een visualisatie van de rol van het Nederlandse asielbeleid in het asielmigratieproces.
