WODC-publicaties 2023 - week 27

Gedupeerde ouders in de kinderopvangtoeslagaffaire kregen moeilijk toegang tot gesubsidieerde rechtsbijstand. Er werd vaak vanuit gegaan dat zij het zelf zonder advocaat afkonden. Hierdoor hebben sociaal advocaten in bezwaarzaken tegen de Belastingdienst minder of geen gesubsidieerde juridische hulp verleend. Dit blijkt uit onderzoek van het WODC. Zonder die juridische hulp stond een deel van de gedupeerde ouders alleen tegenover de Belastingdienst of zag helemaal af van een procedure. Dat het verlenen van gesubsidieerde rechtsbijstand in kinderopvangtoeslagzaken niet goed liep, is niet tijdig opgemerkt. De conclusie is dat het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand gedurende de kinderopvangtoeslagaffaire onvoldoende heeft gefunctioneerd.

Stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand functioneerde onvoldoende in kinderopvangtoeslagzaken

Vertrouwen van de burger in de overheid wordt onder andere beïnvloed door het procedeergedrag van de overheid. Het is daarom wenselijk dat bestuursorganen minder vaak een hoger beroep instellen. Het WODC onderzocht waarom zij in hoger beroep gaan en hoe burgers tijdens die procedure worden benaderd. Het blijkt dat de overheid onder andere een hoger beroep instelt om juridische zekerheid te krijgen of om negatieve gevolgen van een uitspraak af te wenden. Verder blijkt dat bestuursorganen al steeds vaker zorgvuldig afwegen of het gewenste effect ook anders dan via een hoger beroepsprocedure kan worden bereikt.

Waarom gaan bestuursorganen in hoger beroep?

Om de samenleving te beschermen tegen de dreiging van radicalisering en extremisme, is het belangrijk om gedragingen en uitingen van individuen of groepen goed te kunnen duiden. Kunnen deze worden verklaard vanuit de ideologie die een individu of groep omarmt? Uit onderzoek blijkt dat de aandacht voor de kwaliteit van deze duidingen er is, maar de onderzoekers noemen ook verbeterpunten. Zo zien ze dat dat de focus nog vooral ligt bij islamitisch radicalisme onder mannen. Die kan, meer dan nu reeds het geval is, worden verbreed naar andere ideologieën en vrouwen. Daarnaast kan in de praktijk scherper onderscheid worden gemaakt tussen signaleren en duiden van gedrag.

Duidingsmethoden niet alleen richten op islamitisch radicalisme onder mannen

Deze tussenrapportage is de eerste van de evaluatie Pilot kosteloze rechtsbijstand kinderbescherming .

Evaluatie pilot kosteloze rechtsbijstand - eerste tussenrapportage

Jaarlijks legt de rechter in Nederland ongeveer 20.000 keer een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf op. 70% daarvan is korter dan drie maanden. Volgens de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) zijn korte vrijheidsstraffen niet effectief. Mede naar aanleiding daarvan vroeg de minister voor Rechtsbescherming het WODC te onderzoeken of met deze straf, in vergelijking met andere straffen, de beoogde doelen wel worden behaald. Het onderzoek wijst uit dat korte gevangenisstraffen niet te verkiezen zijn boven andere typen straffen. Het WODC beveelt daarom aan om rechters meer mogelijkheid te geven om andersoortige straffen op te leggen, of de bestaande ruimte daartoe in elk geval niet verder in te perken.

Kritische blik op inzet korte vrijheidsstraffen nodig